Ìcf^°þSÉË ASÀBq cÀUAaÀUS Às ©ÉJÌ c^Ψ®eZFÉ ~\Þ | À®q ~À\ÞÌ TÀoF ÌÉTÉS^° AaÀUS ©ÉJÌ ~SF©T ®¨Y° | ÞA^¦© AQØA©ÀTÉöS À®ÀSÌ @ØËÉÝ - "ÌÉTÉS^°cÉc¨Ì RÞÌ Ìcf^°þSÉÀËÌ ~wÉo rþXoÉ AaU | ~ÉÌ ÌÉTÉS^° cÀUAaÀUS, "~ÉTÉÌ BfcÀSÌ Àrþ¤ À®MgÉwF Ìcf^°þSÉÀËÌ c^ΨLª UÉg |" ®¨°fW»@ØÉUcFÉÞf jq c^ΨÀLªÌ ®²Þ@Ø» jq °¨q TSfKfÀ@Øq ~SÉAcU ~ÉS^° A°ÀÝÀa R ~ÉTp©F¨ ©É ~v¨v ÀËÀ@ØÀa |

ÌÉTÉS^° OÀÁÉÞÉoFÉÀÝÌ B^ë 28Àr ÀT 1865 ZþfÄÉÀN° | Ìcf^°þSÉÀËÌ ÀËÀ@Ø A©AS OÉÌ caÀÌÌ ÀaÉv AaÀUS | ©ÉJÀ°Ì °¨BÀSÌ ®ÉQØÉl ÞAÌOÝ öÝ 1900 ®ÉÀU jUÉöÉcÉÀ° | @ØU@ØÉ©ÉÝ ~É®ÉÌ ~ÉÀw ÌÉTÉS^° jUÉöÉcÉÀ° ËÉ@ØÀ©S | 1908 ®ÉÀU @ØU@ØÉ©ÉÝ jÀ® A©AS @ØS»RÝÉAUr mvþfÀv ®ÉoÉÌH cþÉQ|®TÉB TA^°ÀÌÌ ÞÉÀr j@ØAv ÀaÉv cÉA¦Û gɦÛÉ @ØÀÌ À®ZÉÀS ÞþcÉ®f R T¦ÉS» AÌAg´ - jq °¨Av @ØÉwB OÉUÉÀ© UÉwÀUS | ®T®ÉTAÝ@Ø cÉCÉAU BfcÀS ©ÉJÌ ®²ÞÉA°© jq °¨Av ÞAn@ØÉÌ ÞþgÉc R ÀÞþÌHÉ ~®ÉTÉSF AaU | AcÀrK AcÀrK AcKÀÝÌ ~SFÉSF TÉA®@ØÞn ASEOÝq À® ®TÝ ´hO TÉÀSÌ AaU, A@ا ®ÉTAwþ@ØgÉÀc AcOÉÌ @ØÌÀU ÞþcÉ®fÌ B¨A¦Û À©TS À@ØÉSRAvq AaU SÉ |

ÔÞþcÉ®fÕ ®²ÞÉ°SÉ R ÞAÌOÉUSÉÌ ÀQØÀn ÌÉTÉSÀ^°Ì @ØpA©Lª AaU ~SSF®ÉoÉÌH | Ìcf^°þSÉÀËÌ ÀUZÉ Þþ@ØÉr ÞAn@ØÉAvÌ j@Ø AcÀrK ~É@ØK»ÀHÌ AcKÝ AaU | ÔÞþcÉ®fÕÌ ÞþËT ®eZFÉÀ©q ©ÉJÌ @ØAc©É Þþ@ØÉAr© öÀÝAaU -

"ÞÌcÉ®f ~ÉAT Às °¨ÝÉÀÌ OÉq,
©ÉAÌ TÉÀI ÀTÉÌ ~ÉÀa ÀsS iÉJq,
À@ØÉËÉ A°ÀÝ À®ËÉ ÞþÀcArÀ© ÞÉq
       ®^ÎÉS Uc c¨AIÝÉ !
WÀÌ WÀÌ ~ÉÀa ÞÌTÉLëfÝ
       ©ÉÀÌ ~ÉAT A¬ØAÌ Z¨JABÝÉ"||

ÞþcÉ®fÌ ~ÉÀw ÔÞþ°fÞÕ R Ô°É®fÕ SÉÀT ~ÉÌR °¨Av ÞAn@ØÉÌ ®²ÞÉ°SÉ ÌÉTÉS^° @ØÀÌAaÀUS | jq ÔÞþ°fÞÕ-j ÞþËT caÀÌ (1304-5) Ìcf^°þSÉÀËÌ ÞÉJOAv AcZFÉ© @ØAc©É Þþ@ØÉAr© öÝ | "®TÝ öÀÝÀa AS@Øv jZS cÉJoS AaJA¦ÛÀ© öÀc", "~ÉAB A@Ø À©ÉTÉÌ To¨Ì T¨ÌA© ÀöAÌS¨ rÉÌ° ÞþgÉÀ©", "gÉUÀcÀ® ®AZ ASgp© s©ÀS" q©FÉA° Þþ®AXo @ØAc©ÉÌ Às ÔÞþ°fÞÕ-jq ÞþËT Þþ@ØÉr WÀv, ©É öÝ© ~ÉTÉÀ°Ì ~ÀSÀ@ØÌq BÉSÉ ÀSq | jq ÔÞþ°fÞÕ-jÌ s¨w ÀËÀ@Ø ÔÞþcÉ®fÕÌ s¨w Þs»^ä Ìcf^°þSÉÀËÌ ®ÀÊ ÌÉTÉSÀ^°Ì SÉSÉS AcKÀÝ ~ÉUÉÞ ~ÉÀUÉOSÉ OU© jce @ØAc©É R ÀUZÉ Þþ@ØÉr ö© | ÞþËT ÀËÀ@Øq Ìcf^°þSÉÀËÌ ~ÉEOs» ÞþA©gÉ ©ÉJÀ@Ø T¨£o @ØÀÌAaU, sÉ A°ÀS A°ÀS wgfÌ gÉUcÉ®ÉÝ ÞAÌH© öÝ | Ìcf^°þSÉË Às À@ØÉSR ÀUZÉ A°À© j@ØA°SR À°AÌ @ØÌÀ©S SÉ, ©ÉÀ© ASÝTAS¤ ÌÉTÉS^° T¨£o R AcAmë© öÀ©S | A©AS @ØAc TÉS¨K, A@ا À®q®ÀÊ ´hO ~É°r»cÉ°f R rÉA^äASÀ@Ø©S Ac°FÉUÀÝÌ BSF ®c»©FÉwf À°ÀZ ÌÉTÉSÀ^°Ì qhaÉ öU jq cþQ|OsFÉ»rþÀTÌ ´hO ~É°r»À@Ø ®ÉË»@Ø©É °ÉS @ØÌcÉÌ BSF A©ASR sA° A@Øa¨ @ØÌÀ© ÞÉÀÌS | jq AO^äÉ ÀËÀ@Øq A©AS Ìcf^°þSÉÀËÌ ~É°r» R ®ÉAö©FÞþOÉÀÌ cþ©f öÀUS | èo¨ Ìcf^°þSÉÀËÌ ÌOSÉ ÔÞþcÉ®fÕÀ© aÉÞÉÀSÉ SÝ, ©ÉJÌ BfcÀSÌ ´À\UZÀsÉwF WvSÉÌ @ØËÉ ÞþcÉ®fÌ AcÀrK AcgÉw "AcAco Þþ®ÀÊÌ" ®ÉöÉÀsF ÞþOÉÌ, AcrÂAc°FÉUÀÝ R ArQØÉAcgÉÀw ©ÉJÌ cq ÞÉiF @ØÌcÉÌ ÀOÄÉ, ~ÉrþÀTÌ ~É°r» ÞþOÉÌ @ØÌÉ - jq ®Tmä @ØÉBq A©AS ®ÉÌÉBfcS oÀÌ @ØÀÌ ÀwÀaS |

ÌÉTÉS^° À°ÀrÌ ÌÉBPSA©@Ø, ~Ë»PSA©@Ø R ®TÉBPSA©@Ø - SÉSÉ AcKÀÝq AUZÀ©S | ÌÉBSfA© AcKÀÝ A@Øa¨ ÀUZÉÌ ~ÉÀw Ìcf^°þSÉË ÌÉTÉSÀ^°Ì ®ÀÊ ÞÌÉTr» @ØÀÌ ASÀ©S, gÉÌ©ÀÞþAT@Ø jq c^ΨAvÌ RÞÌ Ìcf^°þSÉÀËÌ jTSq wgfÌ Þþ©FÝ AaU | BÉAUÝÉSRÝÉUÉcÉÀwÌ ö©FÉ@ØÉÀ^¦Ì ÞÌ Ô®FÉÌÕ ´ÞÉAo ©FÉÀwÌ A®XoÉÀ^äÌ cFÉÞÉÀÌ Ìcf^°þSÉË ©ÉJÌ ®ÀÊ °fW» ~ÉÀUÉOSÉ @ØÀÌS | ÌÉTÉS^°cÉc¨ ASgf»@Ø ÀUZSfÌ BSF ÞþA®Xo AaÀUS | ©ÉJÌ ®ÀÊ Às Ìcf^°þSÉÀËÌ À@ØÉSR À@ØÉSR AcKÀÝ T©Àg° ö© SÉ, ©É SÝ, ©Àc ©ÉÀ© ©ÉJÀ°Ì ÞÉÌmÞAÌ@Ø rþXoÉÌ Ac^°¨TÉn cFÉWÉ© WÀvAS | 1917 ®ÉÀU ~FÉAS Àc®É^äÀ@Ø @ØAc sZS @ØeÀwþÀ®Ì ÀSnf @ØÌÀ© OÉS, ©ZS ©ÉÀ© ÌÉTÉS^° ®¯ë© AaÀUS SÉ | ~®öÀsÉw ~ÉÀ^°ÉUÀSÌ cFÉÞÉÀÌR ~ÀS@Ø Þþ®ÀÊ ´gÀÝÌ TÀoF T©ÞÉË»@ØF WÀvAaU | ~@بÀ©ÉgÝ ÌÉTÉS^° ©ÉJÌ ASBmª T© Þþ@ØÉÀr @ØZSR AXªoÉ @ØÌÀ©S SÉ | ©ÉJÀ°Ì ~ÉEOs» c^Ψ©É ©ÉÌ BSF À@ØÉSR A°S mªha©É öÉÌÉÝAS |

ÌÉTÉSÀ^°Ì ÞAÌcÉÌR Ìcf^°þSÉÀËÌ ÞAÌcÉÀÌÌ ®ÀÊ WAS¤gÉÀc s¨½ AaÀUS | ÌÉBÉ, rÉÌÀ°Él®c ÞþgpA© Às ®c SÉv@Ø ~ÉrþÀT ~AgSf© ö© ©ÉÀ© ÞþÀ©F@ØcÉÌq A©AS ®ÞAÌcÉÀÌ ~É®À©S | j@ØAv @بAvÌ A@ØÀS À®ZÉÀS cñA°S c®cÉ® @ØÀÌAaÀUS jce ©ÉÌÞÌR cñcÉÌ rÉA^äASÀ@Ø©ÀS jÀ®ÀaS | ÀSÉÀcU ÞþÉqB ÞÉcÉÌ ÞÌ @ØAcÀ@Ø ®²cXo»SÉ BÉSÉÀSÉÌ BSF @ØU@ØÉ©É ÀËÀ@Ø AcÀrK ÀvþÀS ®ÉAö©FBwÀ©Ì Às®c TÉS¨K rÉA^äASÀ@Ø©ÀS ~ÉÀ®S, À®q 1913 ®ÉÀU 23Àr SÀg²cÌ ÌÉTÉS^° ®ÞAÌcÉÀÌ ©ÉJöÉÀ°Ì TÀoF AaÀUS | cÉeUÉÌ 1308 ®ÉÀU Ìcf^°þSÉÀËÌ Þ¡Ér caÌ ÞkH» öRÝÉÝ vÉ´S öÀU Às @ØAc ®²c^λSÉ öÝ, À®ZÉÀSR A©AS ®ÞAÌcÉÀÌ ´ÞAmÏ© AaÀUS | À®A°S ©ÉJÌ ÀUZÉÌ ´Þ®eöÉÀÌ AaU, "©ÉJöÉÌ ®²cXo»SÉÌ BSF cÉCÉUf ~ÉÌR ~Ao@Ø ~ÉÀÝÉBS @ØAÌÀUR ~A©A̽ öq© SÉ |" Ìcf^°þSÉÀËÌ ®«Ì caÌ ÞkH» öRÝÉÌ ÞÌ @ØU@ØÉ©ÉÝ Ìcf^°þ BÝ^äf ®gÉÝ ©ÉJÀ@Ø ÌÉTÉS^° "ÀwÉÀ\¦S c¨@Ø ~¬Ø ÀvÀwÉÌ" cqAv ´ÞöÉÌ À°S | j@Øq ®ÀÊ A©AS jq @ØATAv R cqAvÌ ®²ÞÉ°@Ø AaÀUS R jÌ gkAT@ØÉAv ©ÉJÌq ÀUZÉ AaU | Ìcf^°þSÉË R ÌÉTÉS^° ´gÀÝq À®xv ÀBAgÝÉ®» @ØÀUÀBÌ ÞþɽS aÉn AaÀUS | @ØAcÌ ~ÉArcaÌ ÞkH» öRÝÉ ´ÞUÀQØFR ÌÉTÉS^° À®ZÉS@ØÉÌ BÝ^äf ~S¨¤ÉÀS ÀÞMÌAö©F @ØÀÌS R ~AggÉKH À°S | ~®¨mÏ rÌfÀÌ @ØAc À®ZÉÀS ~É®À© ÞÉÀÌSAS, ~AggÉKHAv ÞÀ¦Û ÀUÀZS - "À®xv ÀBAgÝÉÀ®»Ì Ìcf^°þ BÝ^äfÀ© ~ÉÞSÉÌ ®¨wþAË© ~AggÉKHAv ÞÀ¦Û AcÀrK ~ÉS^° UÉg @ØÀÌAa | ~ÉTÉÌ ´À³ÀrF ~ÉÞSÉÀ°Ì jq ~@ØpAnT rþXoÉÌ cÉHf ~ÉTÉÌ BfcÀS AcoÉ©ÉÌ Þþ®^ð©ÉÀ@Ø ®ÉË»@Ø @ØÀÌ |"

1917 ®ÉÀU ÌÉTÉS^° rÉA^äASÀ@Ø©ÀS ©ÉJÌ À@ØSÉ @بAvÀÌ j@ØvÉSÉ °¨caÌ AaÀUS | jq ®TÝ A©AS @ØAcÌ ÔÀ°öAUÕ cÉA¦ÛÌ aÉÀ© jÀ® @ØAcÌ @ØÉÀa c®À©S | j ®TÝ ©ÉJÌÉ °¨BÀS SÉSÉ Þþ®Ê ASÀÝ ~ÉÀUÉOSÉ @ØÌÀ©S | ArèÀ°Ì BSF AcÀrÂÌ SÉSÉS ®ÉAö©F ÀËÀ@Ø gÉU gÉU ABAS® ASÀÝ cÉeUÉgÉKÉÀ© Sk©S Sk©S cq ÌOSÉ AcKÀÝ R AcÀrÂÌ SÉSÉS ®ÉAöÀ©FÌ cq ~S¨cÉ° @ØÌcÉÌ AcKÝ ASÀÝ wgfÌ ~ÉÀUÉOSÉ OU© | À°ÀrÌ ~cmÏÉ, ÌÉBSfA©, ArQØÉcFcmÏÉ q©FÉA° SÉSÉS AcKÀÝ °¨BÀSÌ TÀoF AO^äÉÌ ~É°ÉSÞþ°ÉS OU© | AcrÂgÉÌ©fÀ© sZS ArQØÉ-gcS ~ËÉ»l @ØÀUB AcgÉw mÏÉAÞ© öÝ ©ZS @ØAc ÌÉTÉS^°À@Ø À®q AcgÉÀwÌ ~oFQØ ASs¨½ @ØÀÌS | A©AS AcSÉ Àc©ÀS À®q @ØÉÀB ÀsÉw A°ÀÝAaÀUS | s©A°S rÉA^äASÀ@Ø©ÀS AaÀUS, ©©A°S aÉnÀ°Ì ®ÉAö©F®gÉÝ ®gÉÞA©Ì @ØÉB @ØÌÀ©S R cñ TkUFcÉS ´ÞÀ°rR A°À©S |

cÉqÀÌÌ A°À@Ø ÌÉTÉS^° w¯ºfÌ Þþ@ØpA©Ì AaÀUS, A@ا ©ÉJÌ TÀoF ®Ì®©ÉÌ ~gÉc AaU SÉ | @ØAcÀ@Ø A©AS cUÀ©S, "°kÌ öqÀ© À°AZÀU TÀS öÝ ~ÉÞSÉÌ ÀcÉoöÝ Z¨c ~ɦ۲cÌTÝ BfcS | A@ا @ØÉÀa ~ÉA®ÝÉ À°AZ ~ÉÞSÉÌ WÀÌ j@ØZÉAS öÉ©ÞÉZÉ Þs»^ä SÉq | °ÉdH wþfÀyT ToFÉÀí ~ÉÞAS ®c BÉSUÉ-°ÌBÉ Z¨AUÝÉ ®ÉÌÉ°¨Þ¨Ì ÀOMÞÌ A°S @ØÉB @ØÀÌS | ÀOÝÉÌ SÉq, ÀvAcU SÉq, TÉ°¨ÀÌ cA®ÝÉ ®ÉTÉSF À¦Àmâ ÌÉAZÝÉ ÀUÀZS | WÀÌÌ ABAS® Ar@ØÉÀ© I¨UÉqÝÉ ÌÉÀZS | ~É®ÀU ~ÉÞSÉÌ ÀOöÉÌÉvÉq ÌÉBA®@Ø | j@ØZÉAS ¬Ø®É» @ØÉÞ¦Û ÞAÌÀUq ~ÉÞSÉÀ@Ø ÌÉBÉÌ T© À°ZÉÝ |" j®c @ØËÉ AQØA©ÀTÉöS À®ÀSÌ ÀUZÉ ÀËÀ@Ø ~ÉTÌÉ ÞÉq | Ìcf^°þSÉÀËÌ @ØÉa ÀËÀ@Ø TÉÀI TÉÀI ®c TBÉÌ TBÉÌ AOAi ~É®© | @ØAc À®®c ÌÉTÉS^°À@Ø À°ZÉÀ©S R °¨q cpXo cÀ® cÀ® ©ÉÌ Ì® ®À¯ºÉw @ØÌÀ©S | ÌÉTÉSÀ^°Ì Þ¨n T¨U¨ ~ÉrþÀTÌ aÉn AaU R SÉSÉS @ØÉÀB BA¦Û© AaU |

Ìcf^°þSÉÀËÌ c¦Û°É°É AXªÀB^°þSÉË ÌÉTÉS^°À@Ø wgfÌ Àmðö @ØÌÀ©S | ©ÉJÀ@Ø A©AS ÞAÌöÉ® @ØÀÌ "ÞþcÉ®f TÀiÌ ÌÉTÉS^° mªÉTf" cUÀ©S | ©ÉJÌ ÀÞMn AXªÀÞ^°þSÉË À® ®TÝ ~ÉrþÀT ËÉ@ØÀ©S | A©AS Z¨c TBAUrf TÉS¨K AaÀUS | ÀSÞÉU O^°þ ÌÉÝ, ÌÉTÉS^°, AQØA©ÀTÉöS À®S °fÞ¨cÉc¨Ì cÉA¦Û ®ÌwÌT @ØÀÌ ©¨UÀ©S | jq®c ®TÝ À@ØÉSR À@ØÉSR ®TÝ Ìcf^°þSÉËR ´ÞAmÏ© ËÉ@ØÀ©S | j@ØA°À@Ø AXªÀB^°þSÉË, ~SFA°À@Ø Ìcf^°þSÉË R AXªBÞ¨n AXªÀÞ^°þSÉË ®ÀÊ j@Øq ®ÀÊ ÌÉTÉSÀ^°Ì ÞþfA©ÞkH» c^ΨLª AaU |

BfcÀSÌ ®¨ÀZ °¨:ÀZ Ìcf^°þSÉË R ÌÉTÉSÀ^°Ì wgfÌ PS@ØvF °¨BSÀ@Øq ÞþÉÀH cU B¨AwÀÝÀa R °¨BSÀ@Øq ®TpXo @ØÀÌÀa | nØTr: @ØAcÌ ~®¨mÏ©É ÌÉTÉS^°À@Ø ATþÝTÉH @ØÀÌÀa | ©ÉJÌ ÀrK ~®¨mÏ©ÉÌ ®TÀÝ ÌÉTÉS^° ÀBɦÛÉ®ÉJÀ@ØÉÝ ÞþA©A°Sq ´ÞAmÏ© ËÉ@ØÀ©S, A@ا ¦É½ÉÀÌÌ cÉÌH ËÉ@ØÉÝ SfÌÀc A@Øa¨QØH cÀ® ÀËÀ@Ø OÀU ÀsÀ©S | 21Àr rþÉcH @ØAcÌ ÚÉS OÀU sÉcÉÌ ÞÌ ÌÉTÉS^°À@Ø ASÀÝ ~É®É öU | A©AS @ØAcÌ ÞÉÀr cÀ® ´ÞÉ®SÉ @ØÌÀUS | ~^äÌÊ c^Î¨Ì ÞþÝÉÀH ÀrÉ@ØÉö© ÌÉTÉS^° AUZÀUS - "~É@ØÉàÉ AaU @ØAcÌ ~ÉÀw ~ÉTÉÌ Tp©F¨ öÝ | Ìcf^°þöfS BwÀ©Ì @Ø\ÞSÉ @ØZSR @ØAÌ SÉq | gÉAc SÉq Ìcf^°þAcöfS Bw© À°AZÀ© öqÀc |" Ìcf^°þSÉÀËÌ Tp©F¨Ì ÞÀÌ O©¨Ë»A°ÀS ÌÉTÉS^° j@Ø TT»mÞrf» ´ÞÉ®SÉ @ØÀÌS | A©AS cÀUS, "Às TöÉTÉScÀ@Ø wA¦ÛÝÉ ©¨AUÀ© AcoÉ©ÉÌ j© s¨w UÉAwÝÉAaU, ©ÉJöÉÀ@Ø èo¨ j ~ÉArAv cl®ÀÌÌ BSF A©AS ®pAÄ @ØAÌÝÉAaÀUS, AcrÂÉ® @ØAÌÀ© ÞÉAÌÀ©AaSÉ |" Ìcf^°þSÉÀËÌ rþÉXoÉS¨¤ÉÀSÌ A°S ®^ÎFÉÝ ´«ÌÉÝÀH A©AS ´ÞÉ®SÉ @ØÀÌS | rþfs¨½ BfcSTÝ ÌÉÝ j Þþ®ÀÊ AUZÀUS " @ØAcÌ ®Aö© ©ÉJÌ ASAc¦Û c^Ψ©É R ~ÉoFÉLëÀsÉÀwÌ XªÉÌÉ ÞþgÉAc© ÀrÉ@Øw¯ºfÌ ´ÞÉ®SÉÌ ÞþA©Av cÉ@ØF ®@ØU ~^äÌÀ@Ø wgfÌgÉÀc mÞr» @ØAÌU |"